द व्हिसलब्लोअर (२०१०)

चित्रपट बनवताना काही ठिकाणी सिनेमॅटीक लिबर्टी घेणं हे जसं आवश्यक ठरतं, तसंच चित्रपटाची गरज म्हणून वायफळ दृश्यांवर भर न देता, मोजक्याच पण परिणामकारक दृश्यांमधून प्रेक्षकांपर्यंत योग्य तो संदेश पोहोचवणं हे दिगदर्शकाचं खरं कसब आहे, असं मला वाटतं. एखाद्या नावाजलेल्या, अनुभवी दिग्दर्शकाला कदाचित हे सहज शक्य होऊन जात असेल. मात्र मोजकाच अनुभव असलेला एखादा दिगदर्शक संवेदनशील विषयावरील चित्रपट दिग्दर्शित करताना तो कुठेही अतिरंजित होणार नाही याची काळजी घेऊन, पटकथेला योग्य तो न्याय देत असेल, तर तो निश्चितच कौतुकास पात्र आहे. त्यातूनही अशा चित्रपटाची पटकथा जर सत्यकथा असेल, तर वास्तवात घडून गेलेल्या घटनांवर आधारित पण अनावश्यक तपशील टाळून चित्रित केली जाणारी परिणामकारक दृश्यं आणि त्याद्वारे प्रेक्षकांपर्यंत पोहोचवली जाणारी वास्तवातील दाहकता यांचा अचूक समन्वय साधला जाणं हे फारच थोड्या चित्रपटांमधे दिसून येतं. असे चित्रपट महोत्सवांव्यतिरिक्त फारसे चर्चिले जातही नसावेत.

कॅथरिन बोल्कोव्हॅक या नेब्रास्का येथील एका पोलिस अधिकारी स्त्रीला बॉस्नियामधे युद्धसमाप्तीनंतर एक शांतीरक्षक म्हणून पाठवण्यात येतं. एका मुसलमान स्त्रीच्या घरगुती कलहाची केस सोडवता सोडवता तिला अशा एका गोष्टीचा तपास लागतो, ज्यात केवळ तिचे सहकारीच नाही, तर मोठ्या हुद्द्यावरील अनेक अधिकारी, सैन्यातील अधिकारीदेखील सामिल आहेत. कॅथरिन या गोष्टीच्या मुळापर्यंत जायचं ठरवते पण त्यात तिला बर्‍याच अडचणी येतात. तिला काही ठिकाणी छुपी मदत मिळतेदेखील पण उघडपणे तिच्यासोबत कुणीच रहात नाही. कॅथरिनने दिलेल्या या एकाकी लढ्याची कहाणी म्हणजे ’द व्हिसलब्लोअर’.

पण चित्रपट जिथे संपतो तिथे कथा संपत नाही. चित्रपटात पाहिलेल्या दृश्यांमधून वास्तवात घडून गेलेला थरार आपल्यापर्यंत पोहोचतो खरा, पण ते कमीच होतं असं वाटावं इतका परिणाम साधला जातो, तो चित्रपट संपल्यानंतर दाखवलेल्या वाक्यांमधून. अर्थात याला वास्तवाची जोड आहेच. पण जसं मी आधीच म्हटलं की सत्यकथा असो वा काल्पनिक कथा, अनावश्यक तपशील टाळून योग्य ती गोष्ट प्रेक्षकांपर्यंत पोहोचवणे हेच दिग्दर्शकाचं खरं कसब आहे आणि लेखिका व दिग्दर्शिका लॅरिसा कोन्ड्रॅकीने निदान या चित्रपटात तरी हे कसब पुरेपूर दाखवलं आहे. पात्रांच्या चेहेर्‍यांवरचे हावभाव आणि कोणत्याही संगीताशिवाय चित्रीत केलेली काही दृश्यं ही खरी या चित्रपटाची जमेची बाजू आहे. मात्र अत्यंत मोजक्या ठिकाणी संयतपणे वाजणारं पार्श्वसंगीतदेखील दृश्यांना अपेक्षित परिणाम देतं.

या कथेची नायिका म्हणजे खरी कॅथरिन बोल्कोव्हॅक च्या लढ्याचं पुढे काय झालं, हे तुम्हाला तिच्या साईटवर वाचता येईल. या सत्यघटनेवर The Whistleblower या नावाची एक कादंबरीदेखील प्रसिद्ध झाली आहे.